'అచ్చంగా తెలుగు' ముఖపుస్తక బృందంలో మిత్రులు అందించిన శతక పద్యాలు
వడ్డాది సత్యనారాయణ మూర్తి
భాస్కర శతకము
అదర మింత లేక నరుఁ డాత్మబలోన్నతి మంచివారికిన్
భేదముచేయుటన్ దనదుపేర్మికిఁ గీడగు మూలమె ట్లమ
ర్యాద హిరణ్యపూర్వకశిపన్ దనజుండు గుణాడ్యుఁడైన ప్ర
హ్లాదున కెగ్గుచేసి ప్రళయంబును బొందఁడె మున్ను భాస్కరా.
లోకమున తాను బలముగలవాఁడని గర్వించి సాదుజనుల కెగ్గు చేసినవాఁడు తప్పక నదించును.గుణనిది యగు ప్రహ్లాదకుమారుని భాదపెట్టి హిరణ్యకశిపుడు చావలేదా?
దాశరథీ శతకము
..................
కనక విశాలచేల,భవకానన శాతకుఠారధార,స
జ్జన పరిపాలశీల,దివిజస్తుత సద్గుణ కాండ,కాండ సం
జనిత పరాక్రమ క్రమ విదారద,శారద కంద కుంద చం
దన ఘనసార సారయశ,దాశరథీ కరుణా పయోనిదీ.
స్వర్ణమయము,విశాలమునైన వస్త్రము గలవాఁడా,సంసారారణ్యమునకు వాఁడియైన గొడ్డటివాదర యైనవాఁడా, సుజన రక్షణ స్వభావముగలవాఁడా,దేవతలచేనుతింపఁబడు సుగుణ సముదాయము గలవాఁడా,బాణ పరాక్రమమున నైపుణ్యము
గలవాఁడా,శరత్కాలమేఘము,మొల్లలు,మంచిగందము,కర్పూరము అనువానివలెఁ దెల్లని కీర్తి గలవాఁడా, రామా,దయాసముద్రా!
భర్తృహరి సుభాషితాలు
తరువు లతిరసఫలభార గురుత గాంచు
నింగి వ్రేలుచు నమృత మొసంగు మేఘు
డుద్ధతులు గారు బుధులు సమృద్ధి చేత
జగతి నుపకర్తలకు నిది సహజగుణము...!
భావం - బాగా పండ్లున్న చెట్లు ఆ భారంతో వినమ్రంగా వంగి ఉంటాయి. నీటితో నిండిన మేఘాలు ఆ బరువుతో ఆకాశంలో మరీ పైపైన కాకుండా కిందుగా సంచరిస్తుంటాయి. ఉత్తములు కూడా అంతే, సంపదవల్ల వారికి గర్వం రాదు. నమ్రత, వినయంగా ఉండటం, గర్వం లేకపోవడం.... లాంటివన్నీ పరోపకారం చేసేవారికి సహజంగానే ఉంటాయని పై పద్యం యొక్క తాత్పర్యం.
శ్రీ మనోహర! సురార్చిత సింధు గంభీర!
భక్తవత్సల! కోటి భానుతేజ!
కంజనేత్ర! హిరణ్యకశిపునాశక! శూర!
సాధురక్షణ! శంఖ చక్రహస్త!
ప్రహ్లాదవరద!పాపధ్వంస!సర్వేశ!
క్షీరసాగరశయన! కృష్ణవర్ణ!
పక్షివాహన! లసద్భ్రమరకుంతలజాల!
పల్లవారుణపాద పద్మయుగళ!
చారు శ్రీచందనాగరు చర్చితాంగ!
కుందకుట్మలదంత!వైకుంఠధామ!
భూషణవికాస! శ్రీధర్మ పురనివాస!
దుష్టసంహార! నరసింహ! దురితదూర!
ఓ లక్ష్మీపతీ!దేవతలందరిచే పూజలందుకొనువాడా!సముద్రములాంటి గంభీర స్వభావుడా!భక్తవత్సలా!కోటిసూర్య సమప్రభా!ఓ కమలాక్షా!హిరణ్యకశిపుడనే రాక్షసుని వధించిన వీరాధివీరా! అవక్రపరాక్రమవంతుడా! సాధురక్షకా! చక్రగదాధరా! ప్రహ్లాదునికి వరములిచ్చి కాపాడినవాడా! మా పాపములను బోగొట్టువాడా! ప్రపంచాధిపతీ! క్షీర సముద్రశయనా! కృష్ణవర్ణా! గరుత్మంతుడు వాహనముగా గలవాడా!తుమ్మెదల్లాంటి తల వెండ్రుకలు కల్గినవాడా! లేత ఎరుపు పాదపద్మములుగలవాడా! ఓ వైకుంఠవాసీ! ఆభరణములచే నొప్పువాడా! దుష్టసంహారా! పాపములు దరిచేరనీయనీ వాడా! ధర్మపురవాసీ! ఓ నరసింహస్వామీ! నీ కిదే నా నమస్కారము.
చిత్తసుద్ధిగ నీకు సేవఁజేసెదఁ గాని,
పుడమిలో జనుల మొప్పులకుఁగాదు;
జన్మపావనతకై స్మరణజేసెదఁగాని,
సరివారిలోఁ బ్రతిష్ఠలకుఁగాదు;
ముక్తికోసము నేను మ్రొక్కివేఁడెదఁగాని,
దండిభాగ్యము నిమిత్తంబుగాదు;
నిన్నుఁబొగడ విద్య నేర్చితినేకాని,
కుక్షినిండెడు కూటి కొఱకుఁగాదు;
పారమార్థికమునకు నేఁ బాటుపడితిఁ
గీర్తికి నపేక్ష పడలేదు కృష్ణవర్ణ!
భూషణవికాస! శ్రీధర్మ పురనివాస!
దుష్టసంహార! నరసింహ! దురితదూర!
ఓ దుష్టసంహారా!నరశింహా!మనఃస్పూర్తిగా నిన్నే సేవింతును గాని దుష్టజనుల మొప్పునకు కాదు.నాజన్మ సాఫల్యతకై నిన్నే స్మరింతును గాని నా సాటివారిలో అనవసర గొప్పతనమునకు గాదు.ముక్తికోసమే నిన్ను మ్రొక్కి వేడుకొంటున్నాను గాని అనిత్యమైన భోగభాగ్యాదుల కొఱకు గాదు.నిన్ను ప్రస్తుతించుటకే విద్యనేర్చితినిగాని నశ్వరమైన శరీరము కొఱకుగాదు .ముక్తి కొఱకు నే
పాటుపడుతున్నాను గాని కీర్తి కొఱకుగాదు.ఓ నీలమేఘశ్యామా! కీర్తిని కోరుటలేదు. ముక్తిని మాత్రమే ప్రసాదించమని వేడుకొంటున్నాను.
వడ్డాది సత్యనారాయణ మూర్తి
భాస్కర శతకము
అదర మింత లేక నరుఁ డాత్మబలోన్నతి మంచివారికిన్
భేదముచేయుటన్ దనదుపేర్మికిఁ గీడగు మూలమె ట్లమ
ర్యాద హిరణ్యపూర్వకశిపన్ దనజుండు గుణాడ్యుఁడైన ప్ర
హ్లాదున కెగ్గుచేసి ప్రళయంబును బొందఁడె మున్ను భాస్కరా.
లోకమున తాను బలముగలవాఁడని గర్వించి సాదుజనుల కెగ్గు చేసినవాఁడు తప్పక నదించును.గుణనిది యగు ప్రహ్లాదకుమారుని భాదపెట్టి హిరణ్యకశిపుడు చావలేదా?
దాశరథీ శతకము
..................
కనక విశాలచేల,భవకానన శాతకుఠారధార,స
జ్జన పరిపాలశీల,దివిజస్తుత సద్గుణ కాండ,కాండ సం
జనిత పరాక్రమ క్రమ విదారద,శారద కంద కుంద చం
దన ఘనసార సారయశ,దాశరథీ కరుణా పయోనిదీ.
స్వర్ణమయము,విశాలమునైన వస్త్రము గలవాఁడా,సంసారారణ్యమునకు వాఁడియైన గొడ్డటివాదర యైనవాఁడా, సుజన రక్షణ స్వభావముగలవాఁడా,దేవతలచేనుతింపఁ
గలవాఁడా,శరత్కాలమేఘము,మొల్లలు,
భర్తృహరి సుభాషితాలు
తరువు లతిరసఫలభార గురుత గాంచు
నింగి వ్రేలుచు నమృత మొసంగు మేఘు
డుద్ధతులు గారు బుధులు సమృద్ధి చేత
జగతి నుపకర్తలకు నిది సహజగుణము...!
భావం - బాగా పండ్లున్న చెట్లు ఆ భారంతో వినమ్రంగా వంగి ఉంటాయి. నీటితో నిండిన మేఘాలు ఆ బరువుతో ఆకాశంలో మరీ పైపైన కాకుండా కిందుగా సంచరిస్తుంటాయి. ఉత్తములు కూడా అంతే, సంపదవల్ల వారికి గర్వం రాదు. నమ్రత, వినయంగా ఉండటం, గర్వం లేకపోవడం.... లాంటివన్నీ పరోపకారం చేసేవారికి సహజంగానే ఉంటాయని పై పద్యం యొక్క తాత్పర్యం.
శ్రీ మనోహర! సురార్చిత సింధు గంభీర!
భక్తవత్సల! కోటి భానుతేజ!
కంజనేత్ర! హిరణ్యకశిపునాశక! శూర!
సాధురక్షణ! శంఖ చక్రహస్త!
ప్రహ్లాదవరద!పాపధ్వంస!సర్వేశ!
క్షీరసాగరశయన! కృష్ణవర్ణ!
పక్షివాహన! లసద్భ్రమరకుంతలజాల!
పల్లవారుణపాద పద్మయుగళ!
చారు శ్రీచందనాగరు చర్చితాంగ!
కుందకుట్మలదంత!వైకుంఠధామ!
భూషణవికాస! శ్రీధర్మ పురనివాస!
దుష్టసంహార! నరసింహ! దురితదూర!
ఓ లక్ష్మీపతీ!దేవతలందరిచే పూజలందుకొనువాడా!సముద్రములాంటి గంభీర స్వభావుడా!భక్తవత్సలా!కోటిసూర్య సమప్రభా!ఓ కమలాక్షా!హిరణ్యకశిపుడనే రాక్షసుని వధించిన వీరాధివీరా! అవక్రపరాక్రమవంతుడా! సాధురక్షకా! చక్రగదాధరా! ప్రహ్లాదునికి వరములిచ్చి కాపాడినవాడా! మా పాపములను బోగొట్టువాడా! ప్రపంచాధిపతీ! క్షీర సముద్రశయనా! కృష్ణవర్ణా! గరుత్మంతుడు వాహనముగా గలవాడా!తుమ్మెదల్లాంటి తల వెండ్రుకలు కల్గినవాడా! లేత ఎరుపు పాదపద్మములుగలవాడా! ఓ వైకుంఠవాసీ! ఆభరణములచే నొప్పువాడా! దుష్టసంహారా! పాపములు దరిచేరనీయనీ వాడా! ధర్మపురవాసీ! ఓ నరసింహస్వామీ! నీ కిదే నా నమస్కారము.
చిత్తసుద్ధిగ నీకు సేవఁజేసెదఁ గాని,
పుడమిలో జనుల మొప్పులకుఁగాదు;
జన్మపావనతకై స్మరణజేసెదఁగాని,
సరివారిలోఁ బ్రతిష్ఠలకుఁగాదు;
ముక్తికోసము నేను మ్రొక్కివేఁడెదఁగాని,
దండిభాగ్యము నిమిత్తంబుగాదు;
నిన్నుఁబొగడ విద్య నేర్చితినేకాని,
కుక్షినిండెడు కూటి కొఱకుఁగాదు;
పారమార్థికమునకు నేఁ బాటుపడితిఁ
గీర్తికి నపేక్ష పడలేదు కృష్ణవర్ణ!
భూషణవికాస! శ్రీధర్మ పురనివాస!
దుష్టసంహార! నరసింహ! దురితదూర!
ఓ దుష్టసంహారా!నరశింహా!మనఃస్పూర్త
పాటుపడుతున్నాను గాని కీర్తి కొఱకుగాదు.ఓ నీలమేఘశ్యామా! కీర్తిని కోరుటలేదు. ముక్తిని మాత్రమే ప్రసాదించమని వేడుకొంటున్నాను.
